SEXBIERUM, zaterdag 16 maart 2024 - Een groepje van tien personen verzamelt zich aan het eind van de Juckemaleane in Sexbierum. Arend Kuiper en Cor Aardema van de Vogelwacht Franeker en omgeving nemen ons mee de Riedpolder in. Jelle Jan Wissmann van Dorpsbelang Sexbierum-Pietersbierum en Wiebe Goodijk van agrarisch bedrijf Firma Goodijk zijn ook van de partij.
Gezamenlijk laten zij de deelnemers zien, horen en ervaren dat dit gebied zich heeft ontwikkeld tot een waardevol, maar ook bedreigd natuurgebied. (Zie fotoreportage)
Wanneer we de polder betreden worden we verwelkomd door de veldleeuwerik, die hoog in de lucht zijn uitbundige lied zingt. Voor mij een heerlijk voorjaarsgeluid, dat we helaas steeds minder horen door de afname van geschikte leefgebieden.
We lopen langs de randen van dit gevarieerde natuurgebied. Het bestaat voornamelijk uit in hoogte variërend grasland, rietland en water. Hier en daar krijgen wilgen de kans om tot bosjes uit te groeien. Wiebe vertelt dat het grasland geen kunstmest krijgt, maar alleen ruige stalmest. Ideaal voor de weidevogels en de biodiversiteit. De vele wormen vormen een lekkernij voor de steltlopers en andere vogels die hier verblijven en broeden.
Om te voorkomen dat de kleibodem uitdroogt, waardoor vogels geen wormpjes meer in de keiharde kleibodem kunnen vinden, wordt met behulp van pompjes water in de greppels in de weilanden gebracht. Enkele losse zonnepanelen voorzien de pompen van stroom. De graslanden vormen zo een rijke voedingsbron voor de vogels.
De afwisseling van gemaaid en ongemaaid overjarig riet draagt ook bij aan de biodiversiteit in dit gebied. De rietvelden worden dynamisch beheerd. Percelen rietland worden pas na drie jaar gemaaid, terwijl andere percelen ongemoeid blijven. Hierdoor zien we nu rietpercelen in verschillende stadia: kaal (pas gemaaid), eenjarig riet en tweejarig riet. Voor veel rietvogels van onschatbare waarde. De rietgorzen en blauwborsten zingen volop, maar laten zich moeilijk zien. Volgens Arend leven in het oude riet ook baardmannetjes en waterrallen. 'Er broeden hier zelfs drie paartjes van de roerdomp!' zegt Arend. 'Dat zijn er meer dan in de Makkumer Noordwaard, dat speciaal voor de roerdomp is ingericht. Ook broeden hier verschillende paartjes van de bruine kiekendief.'
Andere rietvogels die de Riedpolder fijn vinden om in te leven zijn de grote karekiet, de kleine karekiet, de rietzanger en de bosrietzanger. Het zijn allemaal vogels die niet zonder riet kunnen leven. Tijdens de wandeling zien en horen we deze vogels nog niet. Zij komen later terug uit het warme zuiden. Ook jaagt de velduil regelmatig in dit gebied.
Vandaag geniet ik van deze bijzondere wandeling. Zo zie en/of hoor ik bergeenden, kuifeenden, meerkoeten, kieviten, scholeksters, tureluurs, graspiepers en grauwe ganzen. Een groep van zo'n vijftig kleine pleviertjes vliegt laag over. Ik herken ze niet zo snel, maar volgens Arend zijn het goudplevieren.
Cor vertelt dat tijdens hoog water in de Waddenzee, waneer de zandplaten en slikken onder water staan, hier in de Riedpolder regelmatig grote groepen steltlopers en plevieren voedsel zoeken. De polder is daarom ook belangrijk als hoogwatervluchtplaats tijdens de vogeltrek in voor- en najaar. Naast de grote aantallen, waaronder rode lijst vogelsoorten leven in de Riedpolder ook reeën, hazen, en vossen.
Verzilting
In deze wat lager gelegen polder is sprake van toenemende verzilting. Niet alleen door zoutwaterkwel, maar ook door de bodemdaling als gevolg van de zoutwinning in dit gebied. De boeren in deze streek ondervinden hierdoor steeds meer problemen. In een artikel in Nieuwe Oogst in 2022 zegt Wiebe Goodijk: 'Hier wil niets meer groeien door zoute kwel'. In 2018 schrijft Akkerwijzer in het artikel Verzilting percelen onderschat probleem in akkerbouw dat akkerbouwers nog onvoldoende door hebben welke gevolgen verzilting heeft of zich niet bewust zijn dat ze er al mee te maken hebben. Er zijn stukken land waar geen gewas wil groeien. Zelfs gras niet. De kwaliteit van het riet gaat snel achteruit. Hier en daar kun je in het najaar de zeeaster zien bloeien.
Bedreigingen
De Riedpolder tussen Sexbierum en Franeker was vanaf 2007 in beeld als mogelijke Waddenglas locatie. Een agrarisch gebied van zo'n 145 hectare zou worden gebruikt voor grootschalige kassenbouw voor de glastuinbouw. Een miljoenenproject.
Waddenglas fase I, situatie mei 2015. Bron: Bloemenplantennieuws
In oktober 2022 blijkt dat het glastuinbouwproject Waddenglas niet gerealiseerd kan worden. Sindsdien zoekt de gemeente Waadhoeke, de eigenaar van de dure grond, naar een alternatieve bestemming.
In de loop van 2023 komt het gebied in beeld als mogelijk grootschalig energielandschap, ook wel klimaatlandschap genoemd, met zonnepanelen en mogelijk ook windmolens. Vanuit de lokale bevolking klinkt bezorgdheid. Een enorm gebied met zonnepanelen zien velen niet zitten. Bovendien gaat dit ten koste van de landschappelijke en natuurwaarden van dit gebied.
Veel inwoners (waaronder ikzelf) blijken echter onbekend met de grote natuurwaarden die dit gebied nu heeft. Om deze waarden meer onder de aandacht van de lokale bevolking te brengen organiseerde de Vogelwacht Franeker e.o. in samenwerking met de Dorpsbelangen een energieke wandeling in een klein deel van het gebied dat als kansrijk is omschreven in het inrichten van een klimaatlandschap.
Als natuurliefhebber en vogelaar was buitengewoon verrast over de kwaliteiten en soortenrijkdom van dit gebied. Hoewel ik al ruim veertig jaar in Sexbierum woon had ik dit niet verwacht. Ik maak mijn natuurwandelingen meestal naar Liauckama State (ook wel Sexbierumerbos genoemd) en naar de Waddenzeedijk. Maar dat zich zoiets moois zich bijna in mijn achtertuin bevindt had ik niet verwacht. Na deze wandeling zal ik hier zeker vaker naar toe gaan.
Alleen, hoe lang kan dat nog? Wanneer de plannen voor een energie- of klimaatlandschap doorgaan zal er van de landschappelijke en natuurwaarden weinig overblijven. Deze wandeling heeft bij mij de ogen geopend en ik hoop komende tijd bij veel meer mensen. Wat zou het mooi zijn wanneer de gemeente Waadhoeke zou afzien om dit waardevolle natuurgebied verder te ontwikkelen en het de bestemming van beschermd natuurgebied te geven. Een gebied waar natuur- en vogelliefhebbers kunnen wandelen en genieten. Dit gebied verdient het om als natuurgebied behouden te blijven.
Ook meewandelen?
Zaterdag 23 maart verzorgt de Vogelwacht Franeker e.o. opnieuw een wandeling. Belangstelling? Raadpleeg dan de Agenda!
Lees ook:
- ‘Overheid verhinderde zoutbedrijf in 1996 om bodemdaling te meten’ (Omroep Zilt, 15-3-2024)
- Raad haalt vaart uit energiepark: “We horen steeds loze beloftes” (Omroep Zilt, 24-11-2023)
- Komt er een 271 hectare groot energiepark bij Sexbierum? Haalbaarheid nog verre van zeker (Omroep Zilt, 17-11-2023)
- Energielandschap (Gemeente Waadhoeke)
- Grond alweer niet verkocht: geen enorm kassencomplex bij Sexbierum (Omroep Zilt, 4-10-2022)
- Wiebe Goodijk: 'Hier wil niets meer groeien door zoute kwel' (Nieuwe oogst, 12-4-2022)
- Milieueffectrapport (MER) Uitbreiding Glastuinbouwgebied Sexbierum (Oranjewoud, 2-7-2008)
Aanvulling 26-03-2024: otter
Achteraf schiet mij nog te binnen dat tijdens de wandeling werd geopperd dat niet moet worden uitgesloten dat ook de otter in dit gebied leeft. Bij een duiker nabij de Ried zouden al eens oude uitwerpselen van de otter zijn gevonden. Ook zou al eens een otter in of nabij Franeker zijn waargenomen.
Bij nader onderzoek vond ik vanaf 2000 onderstaande otter-waarnemingen in de omgeving. De meldingen zijn afkomstig van Waarneming.nl en Dierenambulance Waadhoeke.
- 22-12-2023, A31 (ha 28.1 nabij Skingen): doodgereden (melding Dierenambulance Waadhoeke)
- 15-12-2023, Tzummarum, Tzummarumervaart ter hoogte van de Spoarstrjitte: uitwerpselen
- 26-07-2023, Sint Annaparochie, Zuidervaart ter hoogte van de Warmoesstraat: foto's van otter
- 29-05-2023, A31: doodgereden (melding Dierenambulance Waadhoeke)
- 14-03-2023, Menaldum, Menaldumervaart ter hoogte van de A31: doodgereden otter
- 05-02-2021, Sint Annaparochie, buitengebied zuidwest: uitwerpselen
- 19-02-2020, Riedpolder: Roptavaart ter hoogte van de Haulewei: uitwerpselen
- 19-02-2020, Tzummarum, Tzummarumervaart ter hoogte van de Hegesylsterwei: uitwerpselen
Ook qua biotoop is het daarom alleszins redelijk te veronderstellen dat de otter in dit gebied kan voorkomen.
Update 27-03-2024: vogelinventarisatie
Woensdagochtend 27 maart 2024 maakte ik - nu alleen - opnieuw een wandeling in dit natuurgebied.
Daarbij zag en/of hoorde ik de volgende vogelsoorten:
- Grauwe Gans
- Nijlgans
- Bergeend
- Smient
- Wilde Eend
- Kuifeend
- Waterral
Waterhoen - Meerkoet
- Scholekster
- Kievit
- Wulp
- Grutto
- Watersnip
- Tureluur
- Aalscholver
- Roerdomp
- Blauwe Reiger
- Baardman
- Veldleeuwerik
- Blauwborst
- Graspieper
- Rietgors
